Lễ hội đền Huyền Trân không chỉ thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc mà còn là nơi để mọi người tưởng nhớ, tri ân các bậc tiền nhân đã có công với dân với nước trong việc mở mang bờ cõi, cầu mong tốt lành đến với mọi người trong năm mới, đồng thời góp phần quảng bá đến với du khách thập phương những hình ảnh, giá trị di sản văn hóa, một vùng đất mang đậm giá trị bản sắc văn hóa của cả nước, thành phố văn hóa ASEAN, thành phố Festival của Việt Nam.

Theo Tiến sỹ Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thừa Thiên Huế, Huyền Trân công chúa là một nhân vật lịch sử nổi tiếng, cùng với vua cha Trần Nhân Tông, là những danh nhân gắn liền với sự hình thành của vùng đất Thuận Hóa - Phú Xuân - Thừa Thiên Huế. Trong tâm thức cộng đồng, bà là một người phụ nữ hiếu nghĩa vẹn toàn, yêu nước thương dân. Vâng lệnh vua cha, và sau đó là anh trai - Hoàng đế Trần Anh Tông, Huyền Trân đã gác tình riêng, gạt lệ xuống thuyền theo chồng là quốc vương Champa, nhằm lập mối hòa hiếu với lân bang và mở mang bờ cõi của đất nước về phương Nam vào đầu thế kỷ XIV. Từ món quà cưới của Bà, Đại Việt có thêm “Hai châu Ô, Lý vuông ngàn dặm”, trong đó có vùng đất Huế (Thuận Hóa). Vì vậy, Huyền Trân công chúa đã được nhân dân tôn vinh, dựng đền để thờ phụng, truyền tụng nhiều giai thoại nhằm tri ân và ghi nhớ công lao của bà.

Các hoạt động của Lễ Hội đền Huyền Trân tại Trung tâm Văn hóa Huyền Trân (núi Ngũ Phong, phường An Tây, thành phố Huế)

Nhân dịp kỷ niệm 700 năm Thuận Hóa - Phú Xuân - Thừa Thiên Huế và trong kế hoạch xây dựng Trung tâm Văn hóa Huyền Trân tại Huế nhằm tỏ lòng biết ơn của người dân xứ Huế đối với Huyền Trân công chúa, một vị anh hùng liệt nữ đã có công mở mang bờ cõi đất nước, đầu năm 2006, tỉnh Thừa Thiên Huế đã tổ chức khởi công xây dựng Trung tâm Văn hóa Huyền Trân ngay dưới chân núi Ngũ Phong (nay thuộc phường An Tây, thành phố Huế) và công trình được khánh thành vào ngày 26/03/2007.

Đền Huyền Trân công chúa có tổng diện tích rộng khoảng 28,5ha. Địa hình thoai thoải kéo dài từ chân núi lên đến đỉnh, có rừng thông xung quanh, bốn mặt là đồi núi trùng điệp với những rừng thông mênh mông càng làm cho phong cảnh thêm hữu tình.

Năm 2008, tỉnh Thừa Thiên Huế tiếp tục xây dựng bổ sung và đã tổ chức đại lễ khánh thành đền thờ Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông nhân kỷ niệm 750 năm ngày sinh của ngài (7/12/1258 - 7/12/2008). Đền thờ vua Trần Nhân Tông được xây dựng ở phía sau, trong khuôn viên của Trung tâm Văn hóa Huyền Trân. Đây là công trình tưởng nhớ công đức vị hoàng đế anh minh, lỗi lạc, không chỉ trực tiếp lãnh đạo dân tộc 2 lần đánh bại đế quốc Nguyên Mông, làm nên những kỳ tích lịch sử, mà còn là vị hoàng đế đặt dấu ấn quan trọng trong công cuộc mở đất về phương Nam.

Ngày nay, định kỳ hằng năm, Lễ hội đền Huyền Trân được Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức chức vào ngày mùng 9 tháng Giêng - ngày giỗ của Huyền Trân công chúa. Điều này thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc nhằm tri ân các bậc tiền nhân đã có công với dân, với nước trong việc mở mang bờ cõi. Trong khuôn khổ lễ hội bên cạnh các hoạt động mang tính nghi lễ còn nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật và thể thao như biểu diễn Ca Huế, nghệ thuật bài chòi; các trò chơi dân gian, ảo thuật; biểu võ thuật; triển lãm tranh ảnh; trình diễn thư pháp; trưng bày, trình diễn nghề làm bánh ngũ sắc; trưng bày, trình diễn nghề chằm nón lá; trình diễn áo dài truyền thống...