Diễn văn tại buổi lễ khẳng định công lao to lớn của Danh tướng Nguyễn Tri Phương trong sự nghiệp đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta. Tổng đốc Nguyễn Tri Phương tên cũ là Nguyễn Văn Chương (1800-1873) quê làng Đường Long xã Phong Chương huyện Phong Điền; tự là Hàm Trinh, hiệu là Đường Xuyên. Ông xuất thân trong một gia đình nghèo nhưng là người thông minh, tài năng. Nguyễn Tri Phương làm quan, giữ nhiều chức vụ quan trọng trải ba triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức và lập nên những chiến công hiển hách; là vị Tổng chỉ huy quân đội triều đình Nguyễn chống lại quân Pháp xâm lược lần lượt ở các mặt trận Đà Nẵng (1858), Gia Định (1861) và Hà Nội (1873). Khi quân Pháp tấn công thành Hà Nội tháng 11/1873, ông cùng con trai là Phò mã Nguyễn Lâm và binh lính chiến đấu oanh liệt trước sức mạnh của quân Pháp. Phò mã Nguyễn Lâm tử trận, Nguyễn Tri Phương bị trọng thương, được lính Pháp cứu chữa nhưng ông khẳng khái từ chối và nói rằng: "Bây giờ nếu ta chỉ gắng lây lất mà sống, sao mà thung dung chết về việc nghĩa"... Sau đó ông tuyệt thực một tháng và mất ngày 20/12/1873.

Trong không khí trang nghiêm, trầm mặc các đại biểu cùng cấp ủy Đảng, chính quyền điạ phương, các tổ chức đoàn thể nhân dân xã Phong Chương; Ban giám hiệu cùng các em học sinh trường THCS Nguyễn Tri Phương thành phố Huế và trường THCS Nguyễn Duy huyện Phong Điền, các tầng lớp hậu thế kính cẩn nghiêng mình dâng hoa, nén hương thơm tưởng nhớ tới người anh hùng đất Việt đã một lòng son sắt vì dân, vì nước, cùng sống cùng chết bảo vệ non sông đất nước.

Phát biểu tại buổi lễ, thay mặt lãnh đạo huyện Phong Điền, Phó Chủ tịch UBND huyện Hoàng Văn Thái đã nêu bật tinh thần yêu nước của danh tướng Nguyễn Tri Phương là bài học quý báu, giáo dục cho các thế hệ hôm nay và mai sau về tinh thần dân tộc, tinh thần yêu nước chống giặc ngoại xâm. Những phẩm chất cao quý của danh tướng Nguyễn Tri Phương đã và đang sống mãi trong lòng người dân Phong Điền nói chung và Phong Chương nói riêng. Đồng thời đề nghị UBND xã Phong Chương xây dựng phương án bảo tồn, hiệu quả giá trị lịch sử của di tích, xem đó là niềm vinh dự, tự hào và cũng là trách nhiệm lớn lao đối với sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị di tích để lăng mộ và nhà thờ Nguyễn Tri Phương trở thành địa chỉ giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa của địa phương góp phần quan trọng thực hiện thắng lợi Nghị quyết 54 của Bộ Chính trị về “Xây dựng và phát triển Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị di sản cố đô và bản sắc văn hóa Huế…”

Lễ kỷ niệm ngày mất Danh tướng Nguyễn Tri Phương là dịp để các thế hệ hôm nay và lớp hậu thế, con cháu bày tỏ lòng thành kính, tưởng nhớ công lao to lớn của những người anh hùng nghĩa liệt đã chiến đấu, hy sinh để bảo vệ đất nước. Đồng thời là dịp để tuyên truyền giáo dục và nâng cao tinh thần dân tộc tới mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội, góp phần tôn vinh truyền thống đạo lý uống nư­ớc nhớ nguồn, phát huy vai trò lịch sử trong công cuộc đổi mới và xây dựng đất nư­ớc.